Overal in de samenleving merk je dat de mentale weerbaarheid tegen de coronamaatregelen afneemt. Vooral sinds de strenge lockdown in december. Het virus laat zich er nu al bijna een jaar lang wereldwijd niet onder krijgen, hoeveel rekensommen en maatregelen er ook op worden losgelaten. Het einde van de pandemie leek in zicht, maar schuift steeds verder vooruit. Ook in mijn praktijk melden zich de laatste maanden meer cliënten met psychische klachten waarbij Corona en de lockdown een rol spelen.
Benauwdheid
Er zijn cliënten die letterlijk druk op hun borst voelen als ze denken aan de beperkingen. Iemand zei: ‘ik ga bijna nooit naar buiten na 21.00 uur, maar de avondklok, het verbod, maakt me letterlijk benauwd’. Mensen hebben behoefte aan bewegingsvrijheid. En misschien nog fundamenteler: behoefte aan contact, nabijheid en aanraking. Die is even sterk als de behoefte aan lucht en licht. De vervulling van die basisbehoeften wordt nu al zo lang belemmerd door de lockdown, dat psychische klachten optreden.
Jongeren
GGZ instellingen rapporteren meer eetstoornissen, depressie en suïcidaliteit, vooral bij de jeugd. Voor een deel komt dit door onveilige thuissituaties. Veel jongeren raken gefrustreerd en somber doordat ze hun vleugels niet kunnen uitslaan. Niet reizen, niet daten, niet sporten, niet feesten. Sommigen keren in zichzelf en verliezen hun veerkracht, raken depressief. Sommigen grijpen naar harddrugs. Anderen komen in verzet, richten hun frustratie naar buiten, soms in ongerichte agressie. Het vertrouwen dat het leven binnenkort weer bruisender wordt, neemt af. Begrijpelijk: Covid-19 lijkt zich razendsnel creatief aan te passen en te muteren.
Creatieve aanpassing
Niet alleen virussen, ook mensen zijn het afgelopen jaar ongelofelijk creatief geweest in hun aanpassing aan de nieuwe omstandigheden. In het onderwijs, in de horeca, de theaters, in de sport en in de zorg. Overal zijn nieuwe werkwijzen ontwikkeld, manieren om veilig te communiceren, samen mens te zijn en ook nog wat geld te verdienen. Iedereen probeerde te dealen met het gevaar van virus en met de opgelegde regels. Maar het hielp niet genoeg, helaas. Het valt steeds zwaarder door te gaan en moed te houden.
Stress
Het rondwarende virus en zijn nog besmettelijker varianten geeft de meeste mensen een voortdurende lichte stress. We moeten uitwijken voor onze medemens op straat en in de supermarkt. Zelfs bij wandelingen in de natuur is het te druk. We zijn bezorgd om onze eigen gezondheid en om die van onze naasten. Bezorgd om onze toekomst en om die van de kinderen. We dachten in een keurig aangeharkt en georganiseerd land te leven, waarin je (mits je niet te arm bent) alles wat je wilt kunt plannen. Maar nu zijn we de regie over ons leven helemaal kwijt, we missen controle. Vermoeidheid, onrust en slapeloosheid zijn veelgehoorde klachten in mijn praktijk. Zeer verklaarbaar.
Complotdenken
De uitzichtloosheid en het gevoel dat we wereldwijd gegijzeld worden door het virus, brengt ook wantrouwige fantasieën op gang. Kern is dat er ergens een groot vooropgezet plan zou bestaan om ons mensen eronder te krijgen, definitief. We zijn bij een ramp altijd graag op zoek naar een oorzaak of schuldige. We willen een vijand aanwijzen, een dader die je kunt pakken, een theorie over hoe het allemaal gekomen is. Dat geeft houvast in onzekere tijden. Je kunt je sterker en minder eenzaam voelen terwijl je samen met gelijkgestemde anderen op zoek bent naar verklaringen. Dat kan nu, in je eentje, vanachter je laptop of telefoon.
Wantrouwen
Ik geloof niet in complotten zoals 5G of dat stiekum chips geinplanteerd worden bij de vaccinatie tegen COVID-19. Net zo min heb ik affiniteit met gedachten over in deep-state, maar ik snap best dat mensen in deze tijd wantrouwen in de instituties ontwikkelen en behoefte hebben aan verklaringen. Tenslotte is er zeker reden tot wantrouwen in het beleid van overheden, banken, farmaceuten etc. door vele schandalen, niet alleen in het laatste jaar.
Gestaltpraktijk in Coronatijd
Ik wil me hier verder niet begeven op het pad van politieke meningen, die zijn er al zoveel. Ik wil nog iets vertellen over mijn Gestaltpraktijk in Coronatijd. Zoals ik al zei, ik merk de laatste 2 maanden, net als in GGZ instellingen, een duidelijke toename van coronagerelateerde klachten en hulpvragen. Een terugkerend fenomeen is angst om Corona te krijgen en nog meer om anderen te besmetten. Die kan zo groot worden, dat het leidt tot dwangmatigheid in het omgaan met de coronaregels of tot psychosomatische klachten (hyperventilatie en paniekaanvallen).
Onduidelijke toekomst
Jongeren maken zich zorgen om hun onduidelijke toekomst. Ze ervaren stress en onbehagen door alle regels. Maar ook mensen ouder dan dertig hebben er last van. Zij kunnen over het algemeen iets beter overweg met de beperkingen, maar ook onder hen is er angst voor de toekomst. Houd ik mijn werk, overleeft mijn bedrijf, hoe gaat dit aflopen en wat zijn de gevolgen voor onze kinderen? Partnerrelaties komen onder druk te staan. Samen de hele dag thuis zitten maakt dat alles wat niet goed loopt onder een vergrootglas ligt. Er is te weinig eigen ruimte. Ook toenemende polarisatie in de samenleving maakt angstig. De Coronatijd vormt de directe context waarin mensen vastlopen. De Coronatijd zorgt inderdaad voor psychische problemen, maar vaak blijkt dat niet het hele verhaal.
Minder afleiding
In deze tijd waarin ons leven voor een deel wordt stilgezet kunnen we geconfronteerd worden met ‘unfinished business’. Als ik samen met cliënten kijk naar de ontstaansgeschiedenis van hun klachten, komen we er vaak op uit dat de Coronatijd eerder een trigger van hun probleem is dan de oorzaak. Onverwerkte zaken uit het verleden, onzekerheid over jezelf en je toekomst, onverwerkt verlies, onvrede over je werk, je relaties, onvervulde behoeften – ze bestonden al eerder maar ze dringen zich onontkoombaar nu op de voorgrond. Er is geen afleiding meer. Oude copingmechanismen, bijvoorbeeld strenge eetregels, kunnen zich dan opnieuw manifesteren. Partners die al lang niet zo goed meer met elkaar waren, kunnen niet meer vluchten en vervallen in oude strijdpatronen. Deze tijd maakt duidelijk dat er nog werk te doen is.
Kansen?
De meeste mensen zijn Corona helemaal zat. Ik ook. Maar het ziet er naar uit dat we een lange adem nodig hebben. Deze periode waarin weinig leuks kan, lijkt oppervlakkig gezien alleen nog maar nadelen te hebben. Maar misschien is dit toch een voordeel: als je problemen die je al langer in je leven ervaart niet langer onder het tapijt kunt vegen, moet je er (opnieuw) iets mee. Misschien niet fijn, maar als je er aandacht aan geeft, kun je de huidige omstandigheden wellicht beter aan. En ook later, als de wereld weer opengaat, kun je profijt van hebben. Het gaat niet om veranderen. Zie het als een kans om je leven meer in overstemming te brengen met wie je bent/wilt zijn. Dit klinkt als een schrale troost – of misschien zelfs betuttelend? Laat me maar weten.
Geef een reactie